dr hab. Tomasz Rokosz (prof. KUL)

Wydział Nauk Humanistycznych - Instytut Nauk o Sztuce
Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii
Stanowisko: Profesor KUL

Dr hab. Tomasz Rokosz, prof. KUL – kulturoznawca, etnomuzykolog, polonista, muzyk. Kierownik Katedry Etnomuzykologii i Hymnologii  (INoS, WNH KUL). Habilitował się w styczniu 2017 r. na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (dziedzina nauk humanistycznych, dyscyplina kulturoznawstwo). Doktoryzował się na UMCS w 2005 r. (promotorem rozprawy doktorskiej był prof. dr hab. Jerzy Bartmiński). Absolwent Podyplomowych Studiów Etnomuzykologicznych na Uniwersytecie Warszawskim. Stypendysta Ośrodka Badań nad Tradycją Antyczną Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego oraz IOV (International Organization of Folk Art). Jest autorem m.in. monografii: Między mową a śpiewem. Słowo, muzyka i obrzęd w kontekście przemian (2019); Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje (studium etnokulturowe) (2016); Od folkloru do folku. Metamorfozy pieśni tradycyjnych we współczesnej kulturze (2009), redaktorem książek: Studium harmonii polskiej. Materiały źródłowe (2007), Konfrontacja i dialog w tekstach kultury polskiej (2011), Pieśń i piosenka. Gatunek – tekst – muzyka (2015), Panslawizm – wczoraj, dziś, jutro (2016), Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia (2019) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych i recenzji. Drukował m.in. w „Edukacji Muzycznej”, „Journal of Urban Ethnology”, „Literaturze Ludowej”, „Czasie Kultury”, „Akcencie”, „Kresach”, „Twórczości Ludowej”, „Obyczajach” i wielu tomach zbiorowych. Twórca i wieloletni kierownik Pracowni Kultury Podlasia i Badań Regionalnych w Instytucie Filologii Polskiej i Logopedii UPH. Realizował międzynarodowe i krajowe granty naukowe. Prowadził etnomuzykologiczne, kulturoznawcze i etnolingwistyczne badania terenowe w Polsce i za granicą. Pracował w komisjach jurorskich na ogólnopolskich i regionalnych przeglądach piosenki oraz ogólnopolskich i regionalnych przeglądach folkloru. Autor piosenek i monodramów. Uczestniczył w wielu koncertach i spektaklach, w kraju i za granicą. Zdobywał nagrody, zarówno za osiągnięcia naukowe, jak i artystyczne – m.in. Nagroda Naukowa „Marii Curie” w 2011 r., za udział w wydawnictwie Lubelskie, t 4, red. Jerzy Bartmiński (seria Polska pieśń i muzyka ludowa, redakcja całości Ludwik Bielawski); Folkowy Fonogram Roku 2000 (za płytę Się Gra, nagraną w Studio im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie).

  

dr hab. Tomasz Rokosz, prof. KUL

Wykaz opublikowanych prac naukowych

 

 

A) Książki autorskie i współautorskie

 

 1. Między mową a śpiewem. Słowo, muzyka i obrzęd w kontekście przemian, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 2019, ss. 247.

2. Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje (studium etnokulturowe), „Archiwum Etnograficzne”, t. 59, Wrocław–Siedlce, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze/ Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego UPH, 2016, ss. 632.

3. Od folkloru do folku. Metamorfozy pieśni tradycyjnych we współczesnej kulturze, Siedlce, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej w Siedlcach, 2009, ss. 386 (monografia na podstawie rozprawy doktorskiej).

4. Studium harmonii polskiej. Materiały źródłowe, Lublin 2007 – materiały terenowe (skrypt), ss. 96. (współautor Dorota Samociuk).

 

 

 B) Książki zbiorowe pod redakcją lub współredakcją

 

  1. Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, (red. wspólnie z B. Bodzioch, K. Strycharz-Bogacz), Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 2019, ss. 288.
  2. Dialog i konfrontacja w tekstach kultury polskiej, (red. wspólnie ze Sławojem Szynkiewiczem i Beatą Walęciuk-Dejneką), Siedlce, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 2011, ss. 373.
  3. Pieśń i piosenka. Gatunek – tekst – muzyka, „Conversatoria Linguistica”, R: IX/2015, [specjalny numer monograficzny czasopisma za rok 2015], red. naukowa Tomasz Rokosz, ss. 203.
  4. Panslawizm – wczoraj, dziś, jutro, (red. wspólnie z Zofią Chyrą-Rolicz), Siedlce, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 2016, ss. 294.

 

C) Artykuły naukowe

2001

  1. Polskie pieśni tradycyjne we współczesnym obiegu artystycznym, „Czas Kultury”, nr 5 i 6/ 2001, s. 28–31.

2002

  1. Wielowymiarowość polskich pieśni tradycyjnych, [w:] Filozofia a filologia. Wyjaśnianie – rozumienie – współczucie, red. J. Mizińska, M. Walczak, Sz. Wróbel, Poznań–Kalisz, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2002, s. 155–170.

2003

  1. Wyprawa do wnętrza kamienia. Znaczenie pieśni tradycyjnych w działaniach Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, „Literatura Ludowa” 2003, nr 2, s. 3–19.

2004

  1. Oblicza folkloryzmu we współczesnej kulturze – prolegomena, „Literatura Ludowa” 2004, nr 1, s. 21–41.

2005

  1. Kolędy we współczesnym obiegu kulturowym [w:] Folklor w badaniach współczesnych, red. A. Mianecki, A. Osińska, L. Podziewska, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2005, s. 43–55.
  2. W świecie dziecięcych zabaw. Analiza wybranych gatunków dziecięcego folkloru, „Twórczość Ludowa” 2005, nr 1-4, s. 36–42.

2006

  1. Kolędy i szczodrywki nad Bugiem – dwukulturowość pogranicza polsko–ukraińskiego [w:] Spotkania polsko-ukraińskie. Język – Kultura – Literatura, red. Halina Pelcowa, Chełm, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, 2006, s. 57–74.

2007

  1. Podwójne życie tekstów folkloru na pograniczu polsko-ukraińskim (wspólnie z prof. dr. hab. Jerzym Bartmińskim ), [w:] Bruno Schulz a kultura pogranicza, red. Wiera Meniok, Drohobycz 2007 [pozycja dwujęzyczna], s. 267–285.
  2. Podwójne życie tekstów folkloru na pograniczu polsko-ukraińskim (wspólnie z prof. dr. hab. Jerzym Bartmińskim ), „Akcent” 2007, nr 1, s. 41–50. [Artykuł jest opracowaną wersją tekstu opublikowanego w Drohobyczu, adresowaną do polskiego odbiorcy].
  3. Tradycyjne pieśni wschodniosłowiańskie we współczesnej polskiej kulturze [w:] Pogranicze: Obsesje – Projekcje – Projekty, red. M. Bednarczuk, B. Kucharska, Chełm, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, 2007, s. 377–386.

 

2008

  1. Wybrane obrzędy i zwyczaje doroczne z obszaru wschodniego pogranicza Polski [w:] Pamięć i miejsce. Doświadczenie przeszłości na pograniczu, red. Dominika Staszczyk, Anna Szymańska, Chełm, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, 2008, s. 123–136.

2009

  1. Emocje w rozmowach ze zmarłymi – uwagi o tradycyjnych lamentach pogrzebowych [w:] Rejestr emocjonalny języka, red. Krystyna Wojtczuk, Violetta Machnicka, Siedlce, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej w Siedlcach, 2009, s. 175–187.
  2. Folk jako tradycja wirtualna [w:] Folklor w dobie Internetu, red. Gabriela Gańcarczyk, Piotr Grochowski, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009, s. 87–99.
  3. Powrót do Lascaux? Oko w kulturze tradycyjnej i współczesnej, [w:] Symbolika oka w literaturze i sztuce. Od religii do popkultury, red. Andrzej Borkowski, Ewa Borkowska, Jolanta Sawicka-Jurek, Siedlce, Stowarzyszenie „Tutajteraz”, 2009, s. 11–26.
  4. Odnawianie tradycji, nowa tradycja czy tradycja wymyślona?, [w:] Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t. 2 Tradycja w tekstach kultury, red. Jan Adamowski, Józef Styk, Lublin, Wydawnictwo UMCS, 2009, s. 180–190.
  5. Chodzenie po racyjkach. Materiały etnolingwistyczne z Trzcińca [w:] Tam na Podlasiu II Tradycje podlaskiej obrzędowości, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin-Wola Osowińska, Towarzystwo Regionalne im. Wacława Tuwalskiego, 2009, s.142–150.
  1. „Idź na bory, na lasy, na suche korzenie” – uwagi o współczesnych zamówieniach znachorskich i ludowej medycynie z okolic Chełma, [w:] Chełm nieznany. Ludzie – miejsca – wydarzenia, red. Małgorzata Karwatowska, Chełm, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, 2009, s. 179–190.
  2. Świat tradycji zachowany w pieśni. Repertuar zespołu śpiewaczego z Rudzienka [wstęp naukowy do książki] [w:] Pieśni Marianny Rokickiej i zespołu z Rudzienka, red. Wanda Księżopolska, Siedlce-Lublin, Centrum Kultury i Sztuki/ Muzeum Regionalne w Siedlcach, 2009, s. 16–22.
  3. Współczesne ludowe sposoby rozpoznawania i leczenia wybranych chorób we wschodniej Polsce [w:] Wokół choroby, medycyny i praktyk leczniczych. Teorie – konteksty – interpretacje, red. Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2009, s. 215–226.
  4. Od folkloru do folku – nazwy zespołów, „Gadki z Chatki” 2009, nr 6, s. 6-9.

 

2010

  1. Pojęcie „cisza” i „milczenie” w ujęciu kognitywnym – prolegomena [w:] Cisza i milczenie. Społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, red. Bożena Płonka-Syroka, Kaja Marchew, Wrocław, Wydawnictwo Arboretum, 2010, s. 17–32.
  2. Współczesne polskie sobótki – przemiany obrzędu, [w:] Przeobrażenia w kulturze i edukacji na przełomie XX i XXI wieku, red. M. Karwatowska, A. Siwiec, Chełm-Lublin, Wydawnictwo Drukarnia BEST PRINT, 2010, s. 93–105.

2011

 

23. Folklor dziecięcy – wyliczanki, przezywanki, piosenki dla dzieci (wspólnie z Ewą Pacławską) [w:] Lubelskie, t 4, cz. III Pieśni i teksty sytuacyjne, red. Jerzy Bartmiński (seria Polska pieśń i muzyka ludowa, redakcja całości Ludwik Bielawski), Lublin, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2011, s.61-86.

  1. Współczesne formy kontynuacji polskich tradycji wokalnych (na przykładzie działalności Fundacji „Muzyka Kresów”), [w:] Tradycja w kontekstach kulturowych, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 269-283.
  2. Pamięć o sobótkach w Woli Osowińskiej (z przekazów Krystyny Misiak) [w:] Tam na Podlasiu III Wierzenia i religijność, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin-Wola Osowińska, Towarzystwo Regionalne im. Wacława Tuwalskiego, 2011, s. 189–196.
  3. Radykalni rekonstruktorzy tradycji kontra wykonawcy folk, [w:] Dialog i konfrontacja w tekstach kultury polskiej, red. Sławoj Szynkiewicz, Beata Walęciuk-Dejneka, Tomasz Rokosz, Siedlce, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 2011, s. 107–122.
  4. Droga i ruch w obrzędzie sobótkowym – prolegomena, [w:] Droga w języku i kulturze. Analizy antropologiczne, red. J. Adamowski, K. Smyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2011, s. 149–163
  5. O tych, którzy znaleźli kwiat paproci – studium rozkoszy nocy świętojańskiej, [w:] O rozkoszach wszelakich… Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury, red. Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2011, s. 265–275.
  6. Dziecko – twórca, bohater czy odbiorca? Analiza wybranych gatunków polskiego folkloru, [w:] Sztuka dla dziecka. Tradycja we współczesności, redakcja naukowa Grzegorz Leszczyński, redakcja tomu Hanna Gawrońska, Poznań, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu 2011, s. 91–107.
  7. Palinocki z Wąsosza w przekazach Jadwigi Solińskiej, [w:] Studia Gwaroznawcze. Pogranicze w języku i kulturze, tom 1, Red. Barbara Falińska, Halina Karaś, Łomża, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, 2011, 181–194.

2012

  1. Carols and Szczodryvkas upon the Bug River – Biculturalism of the Polish-Ukrainian Borderland, [w:] Etnos i sakralna geografia, „Annual of Ongal Association”, Vol. 10, Year VII, 2011, red. Sofia 2012, s. 275–283.
  2. Podróż do… zapomnianych cieni. Teatr „Studio Aktorskie” w Puławach w: „Teka Puławska”, rocznik 2012, wyd. Tow. Przyjaciół Puław, s. 87–98.

2013

  1. Między Mazowszem a Podlasiem. Działalność Pracowni Badań Regionalnych i Kultury Podlasia, [w:] Życie literackie i kulturalne Siedlec. Tradycja i współczesność, red. Klaudia Jastrzębska, przy udziale Jolanty Sawickiej-Jurek i Ewy Borkowskiej, posłowie Andrzej Borkowski, Siedlce, Stowarzyszenie Tutajteraz/ Siedleckie Towarzystwo Naukowe, 2013, s. 97–106.
  2. Muzyczność i formy muzyczne w działaniach „OPT Gardzienice”, [w:] Muzyczność w dramacie i teatrze, red. Elżbieta Rzewuska, Jarosław Cymerman, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2013, s. 269–281.
  3. Wybrane formy obrzędowości w perspektywie tworzenia listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Identyfikacja – dokumentacja – ochrona. Interpretacja – pojęcia – poglądy, red. Krzysztof Braun, Warszawa–Węgorzewo, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2013, s. 329–342.
  4. Na Iwana, na Kupała – o współczesnym i tradycyjnym świętowaniu letniego przesilenia w okolicach Bielska Podlaskiego, „Conversatoria Linguistica” 2013, nr 7, s. 77–100.

2014

  1. Harmonia trzyrzędowa w polskiej kulturze – wykonawcy, specyfika przekazu i transmisji tradycyjnej muzyki, [w:] Relacja mistrz - uczeń. Rozważania z perspektywy psychologii muzyki. Prace dedykowane profesorowi Andrzejowi Nikodemowiczowi z okazji jego dziewięćdziesiątych urodzin, red. Grażyna Kwiatkowska, Joanna Posłuszna, Kraków, Wydawnictwo Aureus, 2014, s. 131–146.
  2. Pieśń i obrzęd – próba analizy lubelskich sobótek, w: Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym, red. Jerzy Bartmiński, Beata Maksymiuk-Pacek. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014, s. 97–123.

 

2015

  1. Wstęp, [w:] Pieśń i piosenka. Gatunek – tekst – muzyka, „Conversatoria Linguistica”, R: IX/2015, [specjalny numer monograficzny czasopisma za rok 2015], red. naukowa Tomasz Rokosz, s. 7–11.
  2. Kryteria wyróżniania pieśni sobótkowych oraz ich podział gatunkowy, [w:] Pieśń i piosenka. Gatunek – tekst – muzyka, „Conversatoria Linguistica”, R: IX/2015, [specjalny numer monograficzny czasopisma za rok 2015], red. naukowa Tomasz Rokosz.

 

2017

  1. Widowiska kolędnicze z Siedleckiego – typy, funkcje, lokalna specyfika, [w:] Kolędowanie. Wschodnie Mazowsze, południowe Podlasie, red. Wanda Księżopolska, Siedlce 2017, s. 7-22.
  2. Twórczość lubelskich bardów – prolegomena, [w:] Nowe słowa w piosence. Źródła. Rozlewiska, pod redakcją Magdaleny Budzyńskiej-Łazarewicz i Krzysztofa Gajdy, Poznań 2017.

2018

 

43. Współczesne formy świętowania letniego przesilenia w przestrzeni miasta, „Journal of Urban Ethnology” 2018, nr 16 (ISSN: 1429-0618), s. 91-108.

 

 44. O metodach rekonstrukcji modelu obrzędu (na przykładzie obrzędu sobótkowego), „Annual of Ongal Association”, Vol. 16, Year XII, The Fields of Ethnology: Between Knowledge and Cognition, Sofia 2018, s. 315-334.

  1. Folklor dziecięcy z perspektywy etnomuzykologa – gatunki, kontekst wykonawczy, przemiany tradycji, , [w:] Folklor dziecięcy. Między tradycją a współczesnością, Nowy Sącz, Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ 2018, 63-80.

 

2019

  1. The Archive of the Musical Religious Folklore at the Institute of Musicology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL) in the Context of Methodology of Field Research Conducted in the Department of Ethnomusicology and Hymnology of KUL – the Past and the Present, [w:] Tradycje ludowe w kulturze muzycznej: zachowanie dziedzictwa – inspiracje – przeobrażenia, red.  T. Rokosz, K. Strycharz-Bogacz, B. Bodzioch), Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 2019, s. 33-51.

 

2020

 

Emisariusze dziadowskiej tradycji – z problematyki lirniczej – przeszłość i teraźniejszość, „Edukacja Muzyczna” 2020, nr 15, s. 17-39 [wersja angielska: The Emissaries of the Wandering Beggars’ Tradition – on the Issues of Hurdy-Gurdy – Past and Present, s. 41-63]. 

 

2021

Lira korbowa – instrument zapomniany? Współczesna praktyka rekonstrukcji i budowania instrumentów w pracowni lutniczej Stanisława Nogaja, „Roczniki Humanistyczne”, 69 (2021), z. 12, s. 153-168, ISSN 0035-7707.

 

Kuźnia charakteru, korzenie świętości – wieś Zuzela – miejsce urodzenia i pierwszych lat życia Kardynała Stefana Wyszyńskiego [wspólnie z ks. Radosławem Wileńskim], „Roczniki Humanistyczne. Historia Sztuki”, t. 69 (2021) z. 4 ( numer specjalny), s. 9-27.

 

2022

 

Kolęda z drzewkiem z Zarównia w kontekście kolędowania z Rajem w południowo-wschodniej Polsce. W poszukiwaniu metody opisu i analizy wariantu obrzędu, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 2022, nr 61, s. 215-233

 

 

 D) Recenzje, relacje, artykuły popularnonaukowe

  1. Źródła biją o krok, „Kresy” 1999 nr 1, s. 278–279.
  2. Pieśń ujdzie cało, „Kresy” 2000 nr 4, s. 273–276.
  3. Wierszalin – reportaż o świata końcu i początku [recenzja], „Akcent” 2001 nr 1–2, s. 165–168.
  4. Jawornickie wspomnienia, „Gadki z Chatki” 2001 nr 1, s. 20–21.
  5. Kosmos Gardzienic, czyli trzy małe klucze do wielkiej tajemnicy, „Obyczaje”, 2001 nr 6, s. 28–31.
  6. Na współczesnych gościńcach kultury ludowej, „Twórczość Ludowa” 2002, nr 4, s. 34–35.
  7. Podlaskie obrzędy rodzinne w Woli Osowińskiej, „Twórczość Ludowa” 2007, nr 3–4, s. 64–65.
  8. Między realizmem a cudownością – traktat o pieśniach nowiniarskich, „Gadki z Chatki” 2011, nr 1–2, s. 38–39. [recenzja książki: Piotr Grochowski, Straszna zbrodnia rodzonej matki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, ss. 421].
  9. Najstarszy zawód świata: Piotr Grochowski, „Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach” [recenzja książki Piotra Grochowskiego] „Etnolingwistyka” nr 22, 2010, s. 241–245.
  10. Między folklorem a folkiem – konstruktywnie o konstruktywistycznej książce Marty Trębaczewskiej [recenzja], „Gadki z Chatki” 2012, nr 3, s. 44–46.
  11. Tajemnica nocy świętojańskiej, „Kuryer Uniwersytecki”, 71 (2/2015), s. 14–15.

  

E) Dyskografia (najważniejsze pozycje)

(wspólnie z członkami zespołów: Los Tocadores, Się Gra, Kapela Łem)

  1. Los Tocadores, La Senda Nueva, Music Art, 1992.
  2. Się Gra, Się Gra, Wydawnictwo MTJ, 1999, nr katalogowy 10100 (Folkowy Fonogram Roku 2000).
  3. Tomasz Rokosz, Podróż do kresu pieśni, (autorski prapremierowy program pieśni), Studio Nagrań Multimedialnych Fanfara, 2019, nr katalogowy FCD-65.