Statystyka i demografia historyczna (wykład)

Opis przedmiotu
Informacje ogólne
Organizator:Wydział Nauk Humanistycznych - Instytut Historii
Kod ECTS:08900-XXXX-0401WYK0588
Kierunek studiów: Historia (stacjonarne II stopnia)
Lokalizacja w planach rocznych:
Etap:Rok I - Semestr 1
Punkty ECTS: 3
Forma zaliczenia: Egzamin
Rozkład zajęć 2023/2024
Rozkład zajęć 2022/2023
Lokalizacja w programie modułowym:
Moduł programowy:Przedmioty obligatoryjne » Statystyka i demografia historyczna
Efekty kształcenia:
K_U6współdziałać z innymi osobami w ramach prac zespołowych i podejmować wiodącą rolę w zespołach zajmujących się rozwiązywaniem problemów właściwych dla historii
K_W01w pogłębionym stopniu – fakty i procesy historyczne oraz dotyczące ich metody i teorie wyjaśniające złożone zależności między nimi, stanowiące zaawansowaną wiedzę ogólną z zakresu historii zarówno powszechnej, jak i polskiej
Cele przedmiotu
Wymagania wstępne
Głównym celem jest zapoznanie studentów ze źródłami demograficznymi, omówienie ich specyfiki i ukazanie metod ich wykorzystania. Ważny aspekt stanowi także ukazanie zagrożeń wynikających z zastosowania tego typu materiałów w badaniach historycznych. Przekazywane treści mają zawierać informacje o zaludnieniu Polski (od wczesnego średniowiecza do lat 50 XX wieku).
Po zaliczeniu zajęć student posiada wiedzę na temat sytuacji demograficznej Polski. Potrafi opisać procesy ludnościowe zachodzące na terenie naszego kraju i umieścić je w szerszym spektrum przemian ludnościowych, a także wyrazić o nich swoja opinię. Umie definiować zjawiska o charakterze masowym i tłumaczyć korelacje zachodzące pomiędzy nimi. Zna teorie ludnościowe i ich autorów. Student posiada także wiedzę o źródłach demograficznych. Potrafi je klasyfikować, analizować i interpretować. Ma wiedzę na temat organizacji spisów powszechnych. Umie opisać proces powstawania tego typu źródeł. Zna zasady powstawania statystyk ludnościowych o charakterze ciągłym - rejestracja metrykalna. Potrafi wskazać różnicę w ewolucji formy i treści tego źródła na przestrzeni czasu, a także w ujęciu terytorialnym. Posiadając gruntowną wiedzę na temat przebiegu procesów ludnościowych w przeszłości jest w stanie interpretować prognozy demograficzne oraz zając stanowisko na tematy związane z polityką ludnościową.
Efekty kształcenia dla przedmiotu
Metody dydaktyczne
Treści programowe przedmiotu
Wykład z prezentacją (PowerPoint), elementy wykładu konwersatoryjnego
Treści programowe.
1. Wykład organizacyjny.
2. Demografia historyczna jako subdyscyplina demografii.
3. Źródła informacji w demografii historycznej. Okres prestatystyczny.
4-5. Źródła proweniencji kościelnej (świętopietrze, libri status animarum, protokoły wizytacyjne, spisy diecezjalne, spisy komunikujących, statystyki konsystorskie).
6-7. Księgi rejestracji ruchu naturalnego (metryki) jako główne źródło poznania przeszłości demograficznej Polski.
8-9. Księgi rejestracji ruchu naturalnego (okres zaborów).
10. Okres statystyczny. Źródła spisowe proweniencji państwowej.
11. Statystyka pruska.
12. Statystyka austriacka.
13. Statystyka Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.
14-15. Główne nurty teoretyczne w demografii i podstawowe metody badawcze
Kryteria oceny i sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia
Warunkiem uzyskania wpisu jest systematyczne uczęszczanie na wykład.
Literatura podstawowa i uzupełniająca
Głównym celem jest zapoznanie studentów ze źródłami demograficznymi, omówienie ich specyfiki i ukazanie metod ich wykorzystania. Ważny aspekt stanowi także ukazanie zagrożeń wynikających z zastosowania tego typu materiałów w badaniach historycznych. Przekazywane treści mają zawierać informacje o zaludnieniu Polski (od wczesnego średniowiecza do lat 50 XX wieku).
Po zaliczeniu zajęć student posiada wiedzę na temat sytuacji demograficznej Polski. Potrafi opisać procesy ludnościowe zachodzące na terenie naszego kraju i umieścić je w szerszym spektrum przemian ludnościowych, a także wyrazić o nich swoja opinię. Umie definiować zjawiska o charakterze masowym i tłumaczyć korelacje zachodzące pomiędzy nimi. Zna teorie ludnościowe i ich autorów. Student posiada także wiedzę o źródłach demograficznych. Potrafi je klasyfikować, analizować i interpretować. Ma wiedzę na temat organizacji spisów powszechnych. Umie opisać proces powstawania tego typu źródeł. Zna zasady powstawania statystyk ludnościowych o charakterze ciągłym - rejestracja metrykalna. Potrafi wskazać różnicę w ewolucji formy i treści tego źródła na przestrzeni czasu, a także w ujęciu terytorialnym. Posiadając gruntowną wiedzę na temat przebiegu procesów ludnościowych w przeszłości jest w stanie interpretować prognozy demograficzne oraz zając stanowisko na tematy związane z polityką ludnościową.
Podręczniki:
An Introduction to English Historical Demography, ed. E. A. Wrigley, London 1966. Roland Pressat, Analiza demograficzna. Metody, wyniki, zastosowania. Warszawa 1966.
Irena Gieysztorowa, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.
Jerzy Michalewicz, Elementy demografii historycznej. Warszawa 1979.
Historia Polski w liczbach, t. I, red. Andrzej Jezierski, Warszawa 2003.
Marek Okólski, Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa 2004.
Cezary Kuklo, Demografia Rzeczpospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.

Lektury:
Kazimierz Dobrowolski, Znaczenie metryk kościelnych do badań naukowych,- Rocznik Towarzystwa Heraldycznego, 5(1920), s. 90-110.
Bolesław Kumor, Metryki parafialne w archiwach diecezjalnych,- Kwartalnik Historyczny Kultury Materialnej, 14(1966), s. 65-75.
Bolesław Kumor, Przedrozbiorowe wizytacje kościelne jako źródło demograficzne,- PDP, 2(1969), s. 3-46.
Zygmunt Sułowski, Stulecie polskiej demografii historycznej (1882-1892),- Przeszłość Demograficzna Polski, 15(1984), s. 9-35.
Cezary Kuklo, Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie, Białystok 1991.
Krzysztof Zamorski, Transformacja demograficzna w Galicji na tle przemian ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w drugiej połowie XIX i na początku XX w., Kraków 1991.
Janina Gawrysiakowa, Grupy wyznaniowe ludności w Lubelskiem w XIX w., Lublin 1992.
Cezary Kuklo, Polska demografia przeszłości u progu XXI wieku,- Przeszłość Demograficzna Polski, 22 (2001), s. 7-32.
Jan Berger, Spisy ludności na ziemiach polskich do 1918 r.,- Wiadomości Statystyczne, 47(2002), nr 1, s. 87-95.