Odpowiedzialność artysty za przekaz twórczy
[Artist's responsibility for his creative imput]

Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowany

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2014
Tytuł publikacji: Odpowiedzialność karna artysty za obrazę uczuć religijnych
Redaktorzy: Filip Ciepły
Strony od-do: 56-78
Streszczenie: Opinia publiczna bulwersowana jest kontrowersyjnymi działaniami artystów, które przenoszą dyskusje o sztuce do sali rozpraw. Artyści uchylają się od odpowiedzialności za dzieło i jego przekaz w imię wolności twórczej. Powstaje wiec pytanie o granice wolności, czy istnieją i według jakich kryteriów miałyby być wyznaczane. Największe problemy interpretacyjne przynosi tak zwana antysztuka, związana z kulturą konsumpcjonizmu. Autor analizuje rożne stanowiska poczynając od tradycyjnych po anarchistyczne, odmawiające udziału w dyskusji o wartościach uniwersalnych. Według zwolenników totalnej wolności artystów dogmatyczne wartości są opresyjne i krepujące swobodę ekspresji. Jednak sztuka nie może bazować jedynie na wymiennych wartościach negocjowalnych i nie może być pozbawiona podbudowy etycznej, gdyż wtedy łatwo się staje staje się łupem zwodniczych manipulacji. W takiej sytuacji artysta nie broni się przed pokusą zamanifestowania nie głębszych idei i wiecznotrwałych wartości, lecz „artystostwa”. Jeśli tak się dzieje, artysta nie daje uczciwej odpowiedzi, lecz mnoży pytania. Termin odpowiedzialność pochodzi od łacińskiego respondere, które językoznawcy interpretują jako dawanie odpowiedzi, dawanie czemuś rady, sprostanie czemuś. Jednocześnie w tym dwuczłonowym słowie można wyróżnić odpowiedź i działalność, która z kolei pochodzi od staropolskiej „dzielności”, rozumianej jako sprawność do działania. Można więc ujmować najgłębszy sens odpowiedzialności jako dawanie odpowiedzi na stawiane pytania. Odpowiedzialność jest więc kategorią dialogu. Ten zaś zakłada aprobowanie podstawowych sprawności takich jak otwartość, przytomność egzystencji zwróconej ku ludziom i światu, zdecydowanie, autentyczna odwaga wolności, przewidywanie i ponoszenie konsekwencji osobistych decyzji i działań oraz gotowość poddania się krytyce i ocenie. Artysta nie może pozostawać wyabstrahowany w jakimś wyimaginowanym, innym świecie poza czy nawet ponad powszechnie obowiązującym systemem wartości wypróbowanym przez wieki. Sztuka, pozostając wciąż prometejskim ogniem wykradzionym niebu, jest darem bogów, ale sama nie jest bogiem; „Prawica artysty usycha – przestrzega Heschel – kiedy zapomina on o tym, że Bóg jest najważniejszy”. Moralność wciąż pozostaje kategoria nadrzędną wobec sztuki. Człowiek sam z siebie nie jest w stanie uwolnić się od szeregu własnych uwikłań i ucieczki od odpowiedzialności, nie może też sam stworzyć własnego bezwzględnego układu odniesienia. Obecny kryzys wartości jasno pokazuje, że Heidegger miał rację utrzymując, że „tylko Bóg mógłby nas uratować”.Artyści, jeśli chcą być szczerzy, nie mogą pozostać jedynie w przestrzeni estetycznych zagadnień. Estetyka potrzebuje etyki: „esteta nie kocha, ale gra komedie lub tragedie miłości, nie tworzy, lecz bawi się sztuką, nie ma wiary tylko o niej mówi”. Nie można zgodzić się z uzurpacjami antyastrystów do koncepcji wolności absolutnej, nieliczącej się z zasadami moralnymi. Celem działania ludzkiego, a takim wciąż pozostaje działanie artysty, jest zawsze dobro. Konsekwentnie działanie dokonuje się według określonych reguł. Jeśli artysta ignoruje reguły racjonalności i celowości, jego dzieło będzie wykazywało braki, czyli zło, na które nie można się zgodzić. Celem ludzkiego działania jest zawsze i wciąż dobro. Zarówno akt kreacji artystycznej, jak i fascynacja dziełem sztuki nie mają waloru neutralnego, wręcz przeciwnie: jest w nie wpisane ryzyko zatracenia lub skażenia złem, to z kolei niesie konsekwencje nieprzewidywalne.
Słowa kluczowe: sztuka, bluźnierstwo, odpowiedzialność


Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Janusz Moryc",
title = "Odpowiedzialność artysty za przekaz twórczy",
journal = "",
year = "2014",
pages = "56-78"
}

Cytowanie w formacie APA:
Moryc, J. (2014). Odpowiedzialność artysty za przekaz twórczy. , 56-78.