Funkcjonowanie człowieka w warunkach ekstremalnych: psychologia lotnicza (wykład)

Opis przedmiotu
Informacje ogólne
Organizator:Wydział Nauk Społecznych - Instytut Psychologii
Kod ECTS:05600-XXXX-0502WYK0386
Język wykładowy:Język polski
Kierunek studiów: Psychologia (stacjonarne jednolite magisterskie)
Lokalizacja w planach rocznych:
Etap:Rok V - Semestr 9
Punkty ECTS: 6
Forma zaliczenia: Egzamin
Rozkład zajęć 2023/2024
Rozkład zajęć 2022/2023
Lokalizacja w programie modułowym:
Moduł programowy:Specjalność 2: Psychologia biznesu i przedsiębiorczości » Funkcjonowanie człowieka w warunkach ekstremalnych: psychologia lotnicza
Efekty kształcenia:
K_K03Absolwent jest gotów do: rozumienia znaczenia sfery psychicznej człowieka dla jakości jego funkcjonowania we wszystkich obszarach życia; wspierania jednostek i grup w aspekcie ich kompetencji psychospołecznych; odpowiedzialnego popularyzowania wiedzy z zakresu psychologii.
K_K05Absolwent jest gotów do: wyrażania dbałości o zdrowie psychiczne i fizyczne, identyfikuje indywidualne, społeczne i środowiskowe zagrożenia dla zdrowia psychicznego i somatycznego.
K_K07Absolwent jest gotów do: współpracy z profesjonalistami, których działalność koncentruje się na wspieraniu jakości życia w różnych warunkach społecznych i środowiskowych.
K_U04Absolwent potrafi: współpracować w grupie, podejmując aktywne role w zespole (w tym rolę lidera).
K_U07Absolwent potrafi: posiada umiejętność diagnozy psychologicznej, w tym diagnozy w zakresie zachowania, osobowości, różnic indywidualnych, procesów orientacji i regulacji psychicznej z odniesieniem do normy psychologicznej i psychopatologii.
K_U08Absolwent potrafi: integrować wiedzę z zakresu różnych subdyscyplin psychologicznych na temat prawidłowego i zaburzonego funkcjonowania człowieka, grup społecznych oraz organizacji.
K_U10Absolwent potrafi: wskazać i proponować kierunki i sposoby podnoszenia jakości życia jednostki, optymalizacji funkcjonowania grup społecznych i organizacji oraz opracowywać programy interwencji (profilaktycznych, pomocowych, szkoleniowych) wobec osób z grup ryzyka zaburzeń funkcjonowania w różnych kontekstach środowiskowych i sytuacjach życiowych.
K_U11Absolwent potrafi: analizować przyczyny i źródła zachowań człowieka oraz przewiduje ich ogólne konsekwencje w aspektach psycho-bio-społecznym; umie opracować propozycje oddziaływań ukierunkowanych na zmianę postaw i zachowań w różnych obszarach praktyki psychologicznej.
K_W04Absolwent zna i rozumie: rozumie specyfikę, istotę i cele poznania naukowego, zna zasady metodologii psychologii; posiada wiedzę na temat projektowania i prowadzenia badań empirycznych w psychologii.
K_W05Absolwent zna i rozumie: posiada wiedzę o powiązaniach psychologii z innymi dyscyplinami naukowymi (filozofią, medycyną, socjologią, pedagogiką i in.) zna podstawowe zagadnienia z zakresu dyscyplin bazowych dla psychologii: biologicznych podstaw zachowania, logiki, filozofii, technologii informacyjnej.
K_W09Absolwent zna i rozumie: zna terminologię oraz ma uporządkowaną wiedzę w zakresie teorii, badań oraz prawidłowości rozwoju osobowości; ma wiedzę o wpływie osobowości oraz różnic indywidualnych dla funkcjonowania osób w różnych środowiskach życia i pracy.
K_W11Absolwent zna i rozumie: posiada wiedzę na temat różnych form patologii społecznych, zachowań ryzykownych oraz możliwości oddziaływań psychoprofilaktycznych w tym zakresie; ma uporządkowaną wiedzę na temat różnego rodzaju zaburzeń funkcjonowania jednostki i metod ich diagnozowania; zna koncepcje (psychologiczne, biologiczne, interakcyjne i społeczne) wyjaśniające powstawanie i utrzymywanie się tych zaburzeń oraz różne formy udzielania pomocy psychologicznej (psychoprofilaktyka, psychoterapia, rehabilitacja, psychoedukacja, poradnictwo etc.).
Cele przedmiotu
Wymagania wstępne
W wyniku realizacji zajęć z przedmiotu student powinien definiować i scharakteryzować takie pojęcia i terminy specjalistyczne jak: czynnik ludzki (human factors), sytuacje trudne i ekstremalne; błąd człowieka, w tym błąd ludzki w warunkach niebezpiecznych, trudnych i ekstremalnych (złudzenia lotnicze, dezorientacja przestrzenna), zawodność i niezawodność działania człowieka w pracy, w której dominują sytuacje silne (operator informacyjno-decyzyjny); stres psychologiczny i traumatyczny, w tym lotniczy i bojowy oraz jego konsekwencje np. zjawisko stresu pourazowego (PTSD - Post Traumatic Stres Disorder); ryzyko i zarządzanie ryzykiem operacyjnym (ORM - Operational Risk Management) oraz świadomość sytuacyjna; bezpieczeństwo lotów; grupę zadaniową (zespół roboczy, załogę) oraz zarządzanie zasobami zespołu/załogi (CRM - Crew Resource Management) i współpraca w załodze wieloosobowej (MCC - Multi Crew Cooperation); rozwój zawodowy oraz awans i kariera zawodowa ora analizy psychologiczne stanowisk pracy w firmach lotniczych. Wykorzystując ww. pojęcia i terminy specjalistyczne student powinien umieć analizować, interpretować i samodzielnie prezentować różne aspekty i uwarunkowania funkcjonowania człowieka w warunkach ekstremalnych, w tym szczególnie pilota wojskowego tzn. zasadność selekcji i doboru psychologicznego osób do zawodów trudnych i niebezpiecznych; naturę psychologiczną błędów ludzkich popełnianych w warunkach niebezpiecznych, trudnych i ekstremalnych; zawodność i niezawodność działania człowieka w pracy, w której dominują sytuacje silne; specyfikę podejmowania decyzji w sytuacjach stresowych; występujące objawy, zaburzenia funkcjonowania człowieka w sytuacjach trudnych i ekstremalnych i ich przyczyny oraz sposoby radzenia sobie ze stresem i jego skutkami; psychologiczne problemy bezpieczeństwa pracy osób wykonujących zawody trudne i niebezpieczne; skłonność do ryzyka a zarządzanie ryzykiem w lotnictwie; gospodarowanie zasobami ludzkimi w firmach lotniczych (
Efekty kształcenia dla przedmiotu
Metody dydaktyczne
Treści programowe przedmiotu
Zajęcia 1.
Selekcja i dobór osób do zawodów trudnych i niebezpiecznych, w których dominują sytuacje silne.
Zajęcia 2.
Zawód pilota i pilota instruktora wojskowego - kluczowe zadania i konieczne cechy dobrego pilota i pilota-instruktora określone na podstawie analiz stanowisk pracy.
Zajęcia 3.
Błąd ludzki w warunkach pracy niebezpiecznych, trudnych, ekstremalnych.
Zajęcia 4.
Błędy lotnicze (percepcyjne, decyzyjne) pilota wojskowego.
Zajęcia 5.
Zawodność a niezawodność działania człowieka w pracy. Pilot i pilot-instruktor jakooperator informacyjno - decyzyjny w warunkach pracy niebezpiecznych, trudnych, ekstremalnych.
Zajęcia 6.
Psychologiczna i ergonomiczna charakterystyka systemu pilot-statek powietrzny-środowisko.
Zajęcia 7.
Psychofizjologiczna charakterystyka działania człowieka w sytuacjach trudnych, niebezpiecznych i ekstremalnych. Działanie pilota i pilota-instruktoraw sytuacjach stresowych (awaryjnych, traumatycznych).
Zajęcia 8.
Psychologiczny trening niezawodności działania pilota i pilota-instruktora.
Zajęcia 9.
Psychologiczne problemy bezpieczeństwa pracy osób wykonujących zawody trudne i niebezpieczne. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym (ORM - Operational Risk Management).

Zajęcia 10.
Świadomość sytuacyjna osób uczestniczących w lotach załogowych. Teorie bezpieczeństwa lotów. Kultura bezpieczeństwa w środowisku lotniczym.
Zajęcia 11.
Zarządzanie zasobami grupy/zespołu/załogi (CRM - Cockpit/Crew Resource Management).Współpraca w załodze wieloosobowej (MCC - Multi CrewCooperation).

Zajęcia 12.
Klimat organizacji i satysfakcja z pracy w organizacjach o charakterze totalnym.
Zajęcia 13.
Rozwój zawodowy (kształcenie, szkolenie i doskonalenie zawodowe) osób wykonujących zawody trudne i niebezpieczne.
Zajęcia 14.
Analiza psychologiczna stanowisk pracy pilota i pilota-instruktora statku powietrznego (samolotu, śmigłowca) jako podstawa określenia wymagań zawodowych stawianych osobom zatrudnianym na tych stanowiskach.
Zajęcia 15.
Analiza psychologiczna stanowisk pracy pilota i pilota-instruktora statku powietrznego (samolotu, śmigłowca) jako podstawa konstruowania programów ich kształcenia i szkolenia lotniczego.
Kryteria oceny i sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia
Metody i pomoce dydaktyczne
Wykład z wykorzystaniem pokazu (laptop, rzutnik multimedialny)
Forma i warunki zaliczenia
Esej na temat zaproponowany przez studenta i zaakceptowany przez wykładowcę - 30% udziału w ocenie końcowej; oraz egzamin pisemny - test - 70%udziału w ocenie końcowej
Literatura podstawowa i uzupełniająca
Literatura podstawowa:
1. Klich, E. (2010). Bezpieczeństwo lotów w transporcie lotniczym. Radom: Instytut Technologii i Eksploatacji - PIB.
2. Makarowki, R. (2010). Ryzyko i stres w lotnictwie sportowym. Warszawa: Difin.
3. Makarowki, R. (2008). Granice ryzyka. Paradygmat psychologiczny.Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
4. Jancelewicz, B. (red.) (, 2009). Bezpieczeństwo i niezawodność w lotnictwie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek (ss. 23-44; 53-110; 122-216).
5.Terelak, J.F. (2008). Człowiek i stres. Koncepcje - Źródła - Reakcje - Radzenie sobie - Modyfikatory.Bydgoszcz-Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Branta".
Literatura uzupełniająca:
1. Figley, Ch. R., Nash, W. P. (2010). Stres bojowy. Teorie, badania, profilaktyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; Wojskowy Instytut Medyczny.
2.Goszczyńska, M., Studenski, R. (2006). Psychologia zachowań ryzykownych. Koncepcje. Badania. Praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak".
3.Hartley, P. (2000). Komunikacja w grupie.Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
4. Morawski, J.M. (1994). Gospodarka informacją w układzie pilot-samolot.Rzeszów: Wydawnictwo Politechniki Rzeszowskiej.
5.Sokołowska, J. (2005). Psychologia decyzji ryzykownych. Ocena prawdopodobieństwa i modele wyboru w sytuacji ryzykownej. Warszawa: Wydawnictwo SWPS "Academica".
6. Strelau, J., Zawadzki, B., Kaczmarek, M. (red. naukowi) (2009). Konsekwencje traumy. Uwarunkowania i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe "Scholar"
7. Studenski, R. (2004). Ryzyko i ryzykowanie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
8. Szutowski, L. (2007). Poradnik pilota samolotowego. Poznań:
9. Trollip, S. R., Jensen R. S. (1991). Human Factors for General Aviation. Englewood: Published by JEPPESEN SANDERSON.
10. Uchnast, Z. (2009). Synergia w relacjach interpersonalnych i w organizacjach. Wybrane Zagadnienia z psychologii kierowania. Lublin: Towarzystwo naukowe KUL Jana Pawła II.